نویسنده: فقاهتی سید علیرضا
مقدمه

سفر و گردش گرى، در گذشته از گستردگى و تنوع که امروزین برخوردار نبوده و آمارها حاکى از رشد روز افزون این صنعت در جهان کنونى است. بررسى تاریخ سفر از سده هاى گذشته، موید آن است که انسان ها به انگیزه هاى گوناگونى چون تجارت،آموزش،زیارت و انجام امور مذهبى،ماجراجویى و نیز انجام وظایف سیاسى، به سفر مى پرداخته اند. در عصر کنونى که ازآن به عنوان عصر معنویت نیز یاد مى شود سفرهاى زیارتى و مذهبى بیش از گذشته مورد توجه شده است؛ به گونه اى که سالانه بیش از 300میلیون نفر به قصد زیارت به اماکن مذهبى سفر مى کنند.

گردش گرى در تمدن اسلامى

قرآن کریم در آیاتى(1) به سیردر زمین فرمان مى دهد و دربرخى آیات، به گونه استفهامى به سیر در زمین فرا مى خواند، تا با دیدن آثار گذشتگان، از آن عبرت گیرند. سفر نقش مهمى در ایجاد تمدن اسلامى و رشد آن ایفا کرده است. چنان که دانشمندان بزرگى چون ابن سینا، آثارى چون شفا و الانصاف را در سفر نگاشته اند.اگر در سفرنامه هاى به جا مانده نیک بنگریم متوجه مى شویم که مسلمانان در قرون نخستین هجرى، سفرهاى بسیارى به خاورمیانه و خاوردور داشته اند و گزارش سفر خود را در کتاب هاى جغرافیایى یا تحقیقات تاریخى و عقیدتى ارائه داده اند. مهم ترین انگیزه جهانگردان مسلمان کسب دانش، تبلیغ، آشنایى با جهان و مأموریت رسمى بوده است. )ذاکرى، 1388، صص 319 - 377)
در سیره پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) نیز شاهد سفر آن بزرگواران یا توصیه به سفر آنان به اصحاب هستیم. از جمله این سفرهاى توصیه شده، مى توان به سفرهاى زیارتى اشاره کرد. چنان که مسلمانان در زمان پیامبر(ص) افزون بر زیارت آن حضرت، به زیارت شهدا مى رفتند و پس از پیامبر(ص)، مزار ایشان میعادگاه مسلمانان بوده است. شیعیان و پیروان اهلبیت(ع)، افزون بر زیارت پیامبر(ص)، به دیدن امامان یا زیارت مزارشان، به ویژه زیارت مزار امام حسین(ع) در کربلا مى شتافتند و در طول تاریخ هیچ مانعى آنان را از این سفر باز نمى داشت (رضوى، 1388، ص415-382)
در میان فقهاى اسلامى نیز شاهدیم که بسیارى از آنان، در طول دوران عمر خود، به نقاط مختلف جامعه اسلامى سفر کرده اند، چنان که شهید ثانى(2) (965-911ه.ق)، شیخ بهایى3 (1030_353ه.ق)، سیدجمال الدین اسد آبادى (1314 - 1354ه.ق)، را مى توان از مهم ترین این فقها برشمرد.(میرى ، 1388، صص 421 - 460)